Er is ophef over de studie Nederlands. Iedereen bij de opleidingen wist het al, maar nu weten ook alle mensen daarbuiten het: het aantal studenten loopt al jaren terug. Het wordt algemeen als zorgwekkend ervaren, en er worden zelfs Kamervragen over gesteld. Hoe is de daling te verklaren? Volgens mij is het vrij simpel: heel veel potentiële studenten zijn naar studies als Communicatie- en Informatiewetenschappen gegaan (die studie loopt als een trein, in Nijmegen alleen al honderden studenten). Anderen wijzen ook naar het schoolvak Nederland. Daar is al langer kritiek op. In die kritiek mis ik echter één punt: waarom is er geen verdiepend vak Nederlands?
Poëzie
Toen ik op de middelbare school zat (ik deed eindexamen in 2003) koos ik in de bovenbouw het profiel Cultuur & Maatschappij. Dat had een aantal consequenties voor het lesaanbod dat ik kreeg. Een daarvan was dat ik Duits 2 en Frans 2 kreeg. De bedoeling van die vakken was om verdieping te bieden bij Frans 1 en Duits 1, die meer op vaardigheden waren gericht. Die verdieping was vooral bij Duits 2 enorm. We behandelden daar namelijk poëzie van na de Tweede Wereldoorlog, o.a. het bekende gedicht lichtung van Ernst Jandl. Ik ken het nog steeds:
manche meinen
lechts und rinks
kann man nicht velwechsern
werch ein llltum
Aan de hand van dit gedicht praatten we over taal, over politiek, over vorm, over filosofie en over de Duitse maatschappij. Het maakte allemaal diepe indruk op me. Hoe kon je zóveel ophangen aan zo’n klein gedicht! Ik ging er geen Duits van studeren (de liefde voor Engels was te groot), maar het werkte oprecht verdiepend. Voor een deel was dit de verdienste van de geweldige docent die ik had (dank Eli), maar het werd gefaciliteerd doordat er überhaupt een paar uur in de week was waarbij je verder kon gaan dan woordjes leren en teksten lezen.
Nederlands
Nu past dit allemaal misschien helemaal niet meer binnen de manier waarop het huidige schoolvak Nederlands is opgezet. En sowieso bestaat de mogelijkheid voor verdieping al wel door projectweken oid. Maar dat doet er voor mijn punt niet echt toe. Want waarom bestaat de mogelijkheid van verdieping niet sowieso als vak voor Nederlands? Waarom is er geen Nederlands 2, waarbij je (als je wil) verder kijkt dan de basisvaardigheden? Ik vraag me overigens hetzelfde af voor het Engels. Waarom biedt je juist voor die talen niet de mogelijkheid voor thema’s die dieper gaan en die eventueel ook nog eens goed kunnen aansluiten op de universitaire studie?
Je kunt bijvoorbeeld wat dingetjes taalkunde, literatuur en taalbeheersing pakken. Dat is op zich al winst. Maar je kunt ook alles samen laten komen in één thema. Neem bijvoorbeeld iets betrekkelijk relevants als migratie. Je zou kunnen kijken de manier waarop tweedetaalleerders omgaan met het Nederlands (zie hier voor een interessant voorbeeld), naar de manier waarop daarover wordt gedebatteerd (taalbeheersing), naar nieuwe literatuur (Akyol, Bouazza, Kader Abdollah om maar wat te noemen), maar ook naar de rol van migratie in de geschiedenis, en naar de receptie van migratie. Prop dat allemaal in een verdiepingsvak en je geeft scholieren volgens mij een veel beter beeld van waar de studie Nederlands over gaat. Bij mij zou het motiverend werken.
Ik zeg zeker niet dat je er alle problemen mee oplost. Het vak zelf moet óók op de schop, en met mijn idee creëer je vast allemaal nieuwe problemen. Maar ik denk dat je er ook wat mee wint. Je komt nieuwsgierige studenten namelijk in ieder geval een beetje tegemoet. Alle beetjes helpen. Er wordt al wel aan gewerkt (Marc wees me bijvoorbeeld op het veelbelovende Plusprogramma Nederlands), maar wat mij betreft is het een lekker top-down beslissing, en wordt het in de lesprogramma’s geïntegreerd.
Marten van der Meulen 