Vorig jaar evalueerde ik mijn eerste jaar als promovendus. Ik zat precies op mijn plek, zo concludeerde ik. En what’s not to like? Ik heb inspirerende studenten, ik vind onderwijs leuk, ik vind mijn onderzoek nog veel leuker. Ik ontmoet gelijkgestemden, met wie ik samenwerk aan heerlijke projecten. Er zijn mensen die gepassioneerd werken aan het steeds beter begrijpen van Hoe De Dingen Werken.
Je ziet het al: het leukste zijn de mensen. Een recent voorbeeld. Vanmorgen mailde ik vol schroom (echt waar, ook ik kan verlegen zijn) een buitenlandse professor die ik heel hoog heb zitten. Ze doet geweldig werk in mijn veld. Ik vroeg of ik alsjeblieft een maand op haar universiteit mocht langskomen, om haar te shadowen en om met haar over ons gezamenlijke onderwerp te praten.
Ze mailde binnen een uur terug. Het was ‘a brilliant idea’, ze ging alvast afspraken met mensen plannen, een colloquium, en ik kon daar en daar wel slapen.
Dit is een van de redenen dat ik van de wetenschap houd. Op dit moment wil ik er dan ook graag in verder werken. Maar helaas is de kans dat ik in de wetenschap kan blijven heel erg klein. Dat heeft niks met valse bescheidenheid te maken: kwaliteit speelt bijna geen rol meer bij beurstoekenningen. Natuurlijk moet je goed zijn, maar iedereen is goed. Ik had het er gisteren nog met een collega over, die vroeg waarom ik zoveel dingen deed die niks met mijn proefschrift te maken hebben. Simpel: als ik dat niet doe maak ik sowieso geen kans. Nu is er in ieder geval nog een optie, maar ook die is waarschijnlijk niet genoeg.
Maar de problemen gaan veel verder: het hele systeem van hoger onderwijs is diep verrot. Als je bijvoorbeeld al een baan krijgt, dan heb je zelden kans op een vast contract. De werkdruk ligt veel te hoog: uit onderzoek na onderzoek blijkt dat een op de drie promovendi het risico loopt op mentale klachten. Dat is veel meer dan vergelijkbare opgeleide leeftijdsgenoten in andere beroepen. En de werkdruk stijgt alleen maar naarmate je hoger in de ladder komt. Plannen om de werkdruk aan te pakken bestaan op papier maar hebben voorlopig nauwelijks effect.
Ondertussen neemt het aantal taken toe (evaluaties, valorisatie etc), neemt het aantal studenten toe, moeten er vooral meer buitenlandse studenten komen (die vervolgens in tentenkampen moeten slapen), maar neemt de premie per student al jaren af. Voor promovendi geldt hetzelfde: men wil meer promovendi (waarom?!), maar de bonus per promovendus neemt af.
Er is dus een simpele oplossing: meer geld. Helaas wil dit belachelijke kabinet dat niet. Sterker nog: de ene doelmatigheidskorting is nog niet doorgevoerd of de volgende bezuiniging wordt al aangekondigd. Nu zijn er mensen bij OCW (echt waar, ik heb ze zelf gesproken), die zeggen: “Maar kijk eens naar de zorg. Meer geld, maar de problemen niet opgelost.” Appels en peren. De zorg zucht onder een gebrek aan potentiële werknemers. Geef het WO een zak geld en je kunt direct geschikte en enthousiaste mensen aanstellen.
Maar meer geld is niet het enige probleem. Het bekostigingssysteem moet überhaupt op de schop. Geen incidentele oplossing maar een structurele verbetering. Niet alleen maar groeien om het groeien, zoals nu gebeurt. “Growth for the sake of growth is the ideology of a cancer cell”, schijnt Woodrow Wilson te hebben gezegd. Dat is wat er nu gebeurt in het hoger onderwijs, en dat is ontzettend kwalijk.
Omdat ik vóór goed hoger onderwijs ben, ga ik vandaag demonstreren in Den Haag. Ik geloof dat het beter kan, en beter moet. Voor de mensen.
Marten van der Meulen 