Een publiekssamenvatting voor het publiek

Ik heb een sterke mening over wetenschapscommunicatie. In mijn huishouden ben ik daarmee niet eens de enige: ook mijn kersverse vrouw heeft hier sterke ideeën over. Ter voorbeeld van hoe sterk we hier over voelen: een van onze Beroemdste Ruzies ging over de Nationale Wetenschapsagenda (waar we allebei in de huidige vorm weinig aan vinden). Anne-Floor promoveerde afgelopen november aan de VU namelijk op een proefschrift over patiëntenparticipatie. Nu is ze over het algemeen nogal slim, maar ze deed rond haar promotie één extra slim iets: ze gaf haar publiekssamenvatting los uit als publieksboekje. Ik vond dat een schitterend voorbeeld van goede wetenschapscommunicatie.

Achterin

Op dit moment is het verplicht om bij een proefschrift een samenvatting te voegen. Bij mijn universiteit, de Radboud, moet die bijvoorbeeld in het Engels als het proefschrift in het Nederlands is. Is het proefschrift niet in het Nederlands, dan moet er een samenvatting in het Nederlands bij en in een andere taal. Bij andere universiteiten liggen de regels soms iets anders, maar een samenvatting is, voor zover ik weet, altijd verplicht. Zo’n samenvatting is nog steeds academisch van aard, en dus voor veel mensen, afhankelijk van het onderwerp, betrekkelijk onleesbaar.

Bij sommige universiteiten is het daarnaast gebruikelijk om een lekensamenvatting toe te voegen. Zo’n samenvatting is, de naam zegt het al, wél expliciet bedoeld voor niet-wetenschappers, of in ieder geval niet-vakgenoten. Het probleem met die samenvatting is echter dat die over het algemeen nog steeds is opgenomen in een afschrikwekkend werkstuk, waar lang niet iedereen toegang toe heeft of in bladeren durft. Dat kan jammer zijn als je onderzoek relevant of interessant is voor meer mensen dan je oppositiecommissie of je familieleden.

Breder publiek

In het geval van Anne-Floor was dat zo. Zonder al te diep op de materie in te gaan ging haar promotie over de verschillende manieren waarop je patiënten en patiëntgroepen op een betekenisvolle manier kan betrekken in wetenschappelijk onderzoek. Ze keek in het bijzonder naar de systemische barrières die het structureel betrekken van patiënten bemoeilijken. Haar onderzoek heeft een theoretisch-wetenschappelijke component, maar is ook interessant voor onderzoekers in de medische wereld, gezondheidsfondsen als KWF, beleidsmakers bij de overheid, en patiëntenorganisaties. Om er maar een paar te noemen: er zijn er meer. Vanwege die brede potentiële belangstelling en toepasbaarheid besloot ze om de samenvatting van haar proefschrift wat context mee te geven en los te publiceren. Al met al is het ongeveer 5000 woorden, op 20 pagina’s. Geïnteresseerden kunnen zich via LinkedIn bij haar vervoegen.

Het primaire doel voor Anne-Floor was om de nieuwe kennis van haar proefschrift ook echt voor een breed publiek toegankelijk te maken. Ze heeft er bovendien zelf voordeel van. Door de lekensamenvatting los uit te geven bereikt ze een véél grotere doelgroep dan mogelijk was. Ze bouwt hierdoor een groot netwerk uit, en heeft altijd iets te geven aan mensen die zeggen dat ze meer willen weten over haar onderzoek. Die krijgen niet direct een moeilijk toegankelijk proefschrift: die krijgen een fraai vormgegeven en ontworpen pamflet.

Boekenserie

Nu schijnt het op sommige universiteiten al gebruikelijk te zijn een losse publiekssamenvatting te schrijven en die ook openbaar te maken. Ik lees bijvoorbeeld op de site van de TU Eindhoven daarover. Maar ik denk dat dat niet genoeg is: de gemiddelde mens komt weinig op de websites van universiteiten. Je moet die spiksplinternieuwe kennis volgens mij op een veel agressievere en toch vertrouwd aandoende manier aan de mens brengen: in boekvorm.

De laatste jaren zijn er meerdere series verschenen van kleine boekjes, die bijvoorbeeld een kort verhaal of een paar gedichten van een auteur geven, zoals de Penguin Little Black Classics. Natuurlijk zijn er ook de Elementaire Deeltjes van AUP (deze is het beste) en de Very Short Introductions van OUP. Ik denk dat daar een serie bijkan: Nieuwe Kennis, of Vers van de Pers, of noem het hoe je wil. In die serie zouden promovendi dan iets vertellen over hun promotieonderzoek, met wat achtergrond of andere inbedding.

Goedkoop

En weet je: het hoeft niet eens veel te kosten. Anne-Floor was ongeveer €1500 euro kwijt, voor 1000 boekjes. Dat geld moet NWO bijvoorbeeld toch kunnen ophoesten. Sowieso moet het niet verplicht worden, maar wel mogelijk zijn voor promovendi die willen. Geef ze bijvoorbeeld, wanneer ze hun proefschrift inleveren, een maandsalaris, zodat ze tijd hebben om zo’n boekje te schrijven. Dat kost je ±€2300 netto, en is essentieel: we moeten natuurlijk niet meer werkdruk of eisen gaan creëren. Wil je meer, dan moet daar ook wat tegenover staan. Doe daar wat kosten bij voor drukwerk, ontwerp en vormgeving en voor €5000 per titel ben je klaar. Dat is belachelijk weinig, maar het levert eindeloos veel op. Je kunt zulke pamfletten dan bv. bij de Bruna voor een euro per stuk verkopen. Laagdrempeliger kan bijna niet.

Ik snap best dat er flink wat organisatorische details moeten worden uitgewerkt, maar het lijkt mij gewoon een goede en goedkope manier om op een duurzame manier over wetenschap te communiceren. Hopelijk heb ik over 10 jaar een plank in mijn boekenkast vol met Nieuwe Kennis-boekjes.