Opvallend taaladvies (5): meer beeldspraak!

In deze fase van mijn onderzoek lees ik nog steeds de ene taaladviesgids na de andere. In die gidsen staat allerlei moois: grappige voorbeelden, interessante observaties en opvallende taal. Ik geef met liefde een bloemlezing uit alles wat ik vind. Vandaag nog weer iets over de schitterende beeldspraak die ik tegenkom.

Eerder schreef ik al eens over de beeldspraak bij Haje. Hij gebruikt nogal kleurrijke vergelijkingen om taalvormen af te keuren. Hij is echter zeker niet de enige (hoewel er wel ook weer een voorbeeld uit zijn pen is!). Anderen doen het net zo goed, en verzinnen ook vreemde vergelijkingen. Lees mee en huiver.

Chemiker evenals techniker, vooral in tandtechniker, logiker, praktiker exemplaren uit een duitsch houtenklazengesticht. Het Nederlands aanvaardde technicus, chemicus enzovoort. Technist, vergelijk chemist, had geen bezwaar gegeven.
Wij bevelen den taalbeulen nog bloemikers en drogikers aan.(Haje 1932)

Psychologen mogen trachten de verklaring ervan te geven, maar het is een feit, dat vele mensen, die in het dagelijks leven de traditionele “zachtmoedigheid van het lam” vertonen, ware bestieën van wreedheid worden, zodra zij aan het schrijven gaan, en zich dan niet ontzien, een levend mens op de snijtafel te leggen en in mootjes te verdelen!”(Van Wageningen 1941:58)

Een zeer ouwe, droge, taaie koe uit een sloot vol haat is groter dan of groter als. (Veering 1959:114)

‘Via is een machtige woekerplant geworden.” En een pagina later: “Op de via-song zullen we maar het lievelingschanson ‘er­gens’ laten volgen.” (Dezaire 1964:172-173)

Een iets ander voorbeeld kwam ik tegen in Damsteegt 1964 (8). Het gaat me hier niet om de afkeuring zelf, maar om de geweldig oubollige voorbeeldzin.

Afwezig. In de betekenis ‘verstrooid’, ‘peinzend’, ‘mijmerend’ een gallicisme of anglicisme (Eng.: absently, absent-minded); niet juist is dus:

Hij zat met een afwezig gezicht voor zich uit te staren.
„Je leutert”, zei Duke, terwijl hij afwezig een rumboon in z’n mond stak.

Ik kan me nauwelijks voorstellen dat dit niet uit een of andere roman komt, maar ik heb tot nu toe geen geluk gehad. Mocht iemand me uit de brand kunnen helpen door de bron te kennen, dan graag. Mijn zoekopdracht leverde namelijk een … interessant alternatief op.

Postscriptum Het vreemde woord bestieën dat Van Wageningen gebruikt lijkt een germanisme: Duden noemt bestie – roofdier, onmens. In het Nederlands lijkt dit woord met een aan hapax grenzende zeldzaamheid voor te komen (dank Gaston voor het bemerken van de vreemdheid van dit woord).